Διαχειριστές ξένου οράματος...

Ήσαν διαχειριστές ξένου οράματος

Η «εκτέλεση των Έξι» στο Γουδί, υπήρξε πράξη πολιτικής βαρβαρότητος, η πρώτη από συστάσεως του ελληνικού κράτους, που είχε ως στόχους να συντρίψει τη συντηρητική παράταξη, διά της φυσικής εξοντώσεως της ηγεσίας της και να αποπλύνει το όνειδος της Μικρασιατικής Καταστροφής, διά της αποδόσεως ευθυνών στους διαχειριστές –αδέξιους και μοιραίους όντως– της δεύτερης φάσεως μιας αδιέξοδης περιπέτειας, στην οποία είχε σύρει τη χώρα ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Οι στόχοι επετεύχθησαν απόλυτα. Το κυριότερο όμως είναι ότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος καθιερώθη στη «συνείδηση» των νεοελλήνων ως ο ευφυέστερος ηγέτης επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής που είχε ποτέ η Ελλάς.

Το γεγονός ότι αποφάσισε να εφαρμόσει τη Συνθήκη των Σεβρών στηριζόμενος σε ελληνικές μόνον δυνάμεις δίχως τη συμμετοχή των Συμμάχων της Εγκαρδίου Συννενοήσεως, παρακάμπτεται ως ανάξιο προσοχής. Όπως επίσης παραβλέπεται ως άνευ σημασίας το θέμα ότι ο Βενιζέλος δεν αντελήφθη πως με την ανατροπή του τσαρικού καθεστώτος η Ρωσία έπαυσε να είναι πλέον ο παραδοσιακός και σταθερός αντίπαλος της Τουρκίας. Τη συγκλονιστική αυτή αλλαγή, ωστόσο, εβίωσε με τρόπο τραγικό ο ελληνικός στρατός στη Μικρά Ασία, όταν οι Μπολσεβίκοι ενίσχυσαν με όπλα και χρυσό τον Μουσταφά Κεμάλ και τις ανταρτικές δυνάμεις του.

Είναι αναμφισβήτητο ότι ο Γούναρης και η κυβέρνησή του δεν είχαν επεξεργασθεί συγκροτημένη μικρασιατική πολιτική και όταν το Λαϊκό Κόμμα ανήλθε στην εξουσία μετά τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, προσπάθησε να διεκπεραιώσει την πολιτική των αντιπάλων του, δίχως να την πιστεύει. Αλλά και ο Βενιζέλος άρχισε να διαμορφώνει μικρασιατική πολιτική, μόνον όταν τον Ιανουάριο του 1915, η αγγλική κυβέρνηση διατύπωσε την ασαφή υπόσχεση ότι η Ελλάς θα εξασφάλιζε σοβαρές παραχωρήσεις στα παράλια της Μικράς Ασίας εάν παρείχε βοήθεια προς τη Σερβία εναντίον της Αυστρίας.

Ο ρόλος του Ι. Μεταξά

Με τη Μικρά Ασία ασχολούνταν μόνον, ιδιωτικώς, με τη μυστικοπάθεια που πάντα τον διέκρινε, ένας αντιπαθής στο τότε πολιτικό σύστημα και ιδιόρρυθμος, πλην όμως ευφυέστατος, ο Ιωάννης Μεταξάς, προς τον οποίο απευθύνθηκε ο Βενιζέλος όταν του ανακοινώθηκε η πρόταση της Βρετανίας.

Στις δύο συναντήσεις που είχαν ο Μεταξάς, αφού ανέλυσε τα γεωγραφικά, εθνολογικά και στρατιωτικά δεδομένα, συνέστησε στον Βενιζέλο «να αποφύγει όχι μόνον πάσαν πολεμικήν περιπέτεια εις την Μικρά Ασία, η οποία ασφαλώς θα κατέληγε εις πλήρη αποτυχίαν... αλλά και πάσαν ρήξιν προς την Τουρκία, θεωρών –ο ίδιος– ως μόνη ορθήν πολιτικήν την ειρηνικήν τοιαύτην, διά της οποίας ο Ελληνισμός εν Μικρά Ασία ηύξανε ποσοστικώς, προώδευε δε και ανεπτύσσετο κοινωνικώς και οικονομικώς.» Εάν όμως η κυβέρνηση –συνέχισε ο Μεταξάς– δεν μπορούσε να απορρίψει τις προτάσεις της Βρετανίας θα έπρεπε σε περίπτωση στρατιωτικής αναμείξεως να έχει εξασφαλίσει τη συμμετοχή συμμαχικού στρατού και τον πλήρη κατακερματισμό της Μικράς Ασίας από τις συμμαχικές δυνάμεις, ώστε να μη μπορεί στο μέλλον να ενοχλήσει η Τουρκία τις ελληνικές κτήσεις.

Τέλος, ο Μεταξάς τόνισε ότι άπαξ και ο ελληνικός στρατός εισέβαλε στη Μικρά Ασία, θα ήταν αναγκασμένος να ακολουθεί τον τουρκικό στο εσωτερικό, ή εάν περιορίζετο στις κτήσεις επί των παραλίων, θα ήταν υποχρεωμένος να μείνει εκεί επιστρατευόμενος επ’ αόριστον, πράγμα αδύνατον. Όπως συμβαίνει σε παρόμοιες περιπτώσεις, ο Βενιζέλος άκουσε, αλλά ενήργησε κατά την κρίση του, με αποτελέσματα μοιραία.

Έξι χρόνια αργότερα, το βράδυ της 29ης Μαρτίου 1921, ο Δημ. Γούναρης και κάποιοι εκ των υπουργών του συναντώνται με τον Μεταξά και του ζητούν να μετάσχει σε Γενικό Στρατηγείο που θα αναλάμβανε τη γενική στρατιωτική διεύθυνση στη Μικρά Ασία. Τους αποπέμπει αυστηρότατα. Προσπαθεί να τους εξηγήσει ότι «δεν έχωμεν να κάμωμεν με τον Κεμάλ, με ένα κόμμα. Έχωμεν να κάμωμεν με ολόκληρον τον τουρκικό λαό», τονίζοντας ότι ένας λαός που αγωνίζεται για την ύπαρξή του «θα εύρη πάντοτε ανθρώπους να τον οδηγήσουν.»

Τους καλεί ακόμη και «να παραιτηθώμεν της στρατιωτικής κατοχής της Σμύρνης» για να λάβει από τον Γούναρη την απάντηση ότι «πολιτικήν δεν δυνάμεθα να αλλάξωμεν, είμεθα υποχρεωμένοι να εξακολουθήσουμε τον πόλεμον μέχρι τέλους, έστω και εάν κινδυνεύομεν να καταστραφώμεν.» Και η καταστροφή επήλθε τελικώς. Δέσμιοι νοσηρού οράματος που άλλος επενόησε, ο Γούναρης και η κυβέρνησή του ως ήρωες μυθιστορηματικοί, οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα έπειτα από μια δίκη-παρωδία.

Η συντηρητική παράταξη σιωπηρώς αποκήρυξε τους Έξι. Το πολιτικό σύστημα «δικαίωσε» τον Βενιζέλο, αλλά το πιο παράδοξο είναι ότι τα κατ’ εξοχήν θύματα της πολιτικής του –οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας– συντάχθηκαν φανατικά μαζί του. Η Ελλάς (χώρα του παραλόγου)  ήταν και παραμένει χώρα, που πάντα επιφυλάσσει εκπλήξεις. Σήμερα, αντίστοιχα η ΝΔ ακολουθεί τα... "οράματα" του ΠΑΣΟΚ, δίχως να τα πιστεύει. Μίλησε γιά ανασυγκρότηση του κράτους, καί τελικά στοιχήθηκε πίσω από τους "νταβατζήδες". Ο Ρουσσόπουλος, πλήρωσε τον νόμο "περί βασικού μετόχου" με τον πόλεμο που του ασκήθηκε, όσο ήταν υπουργός. Ενώ, αν το ολυμπιακό ακίνητο είχε καταλήξει στον Μπόμπολα ουδείς από τους έως τώρα διαπρύσιους τιμητές των πάντων θα έβγαζε τσιμουδιά. Μήπως, τελικά, ζούμε ημέρες δεκαετίας του '20; Παγκόσμια οικονομική κρίση διαπιστώνουμε, ήδη. Μήπως ακολουθεί αντίστοιχα (και χρονικά αντεστραμμένο) μιά νέα εθνική καταστροφή, κάτι το οποίο με τόσα ανοικτά εθνικά θέματα δεν μοιάζει τόσο επιστημονικής φαντασίας...